བོད་མིའི་རང་དབང་སྒེར་ལངས་གསུམ་བཅུའི་དུས་དྲན་ཐེངས་༦༥ པ་གཞུང་འབྲེལ་ངོས་ནས་སྲུང་བརྩི་ཞུས་སོང་།

དེ་ཡང་། གོང་ཚེས་ཉིན་གྱི་སྔ་དྲོ་ཆུ་ཚོད་༡༠ ཐོག མཛད་སྒོའི་སྐུ་མགྲོན་གཙོ་བོར་ཇར་མ་ནི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་སྐུ་ཞབས་མེ་ཀལ་བྷ་རན་ཌི་ (Michael Karl Brand) མཆོག་དང་། དམིགས་བསལ་སྐུ་མགྲོན་ཨོ་སྟྲེ་ལི་ཡའི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་སྐུ་ཞབས་ཊེ་ཝིཊ་ཨི་སི་མིཊ་ (David Smith) ལགས། ཨོ་སུ་ཀྲི་ལི་ཡའི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་སྐུ་ཞབས་མ་ཧི་ཀལ་མེག་ཀོར་མེག་ (Michael McCormack) ལགས། ཨོ་སུ་ཀྲི་ལི་ཡའི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་ལྕམ་སྐུ་དི་བུ་ར་ཨོ་ནིལ་ (Deborah Mary O’Neill) ལགས། ཨོ་སུ་ཀྲི་ལི་ཡའི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་སྐུ་ཞབས་ཊིན་ཨི་སི་མིཊ་ (Dean Anthony Smith) ལགས། བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་མཛད་གཙོ་རྣམ་པ། ལྷན་ཁང་ཁག་གི་དྲུང་ཆེ་ཆུང་རྣམ་པ། དེ་བཞིན་སྲི་ཞུའི་ལས་བྱེད་རྣམ་པ། སྡེ་ཚན་ཁག་གི་འགན་འཛིན་རྣམ་པ། གཞུང་དང་གཞུང་ཁོངས་མ་ཡིན་པའི་ཚོགས་སྐྱིད་ཁག་གི་འགན་འཛིན་དང་སེར་སྐྱ་མི་མང་སོགས་ཁྱོན་མི་གྲངས་སྟོང་ཕྲག་བརྒལ་བ་འདུ་འཛོམས་ཐོག མཛད་སྒོ་དབུ་འཛུགས་ཀྱིས་ཐོག་མར་ཚང་མ་སྐུ་བཞེངས་ཐོག་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་དཔལ་ལྡན་སྲིད་སྐྱོང་སྤེན་པ་ཚེ་རིང་མཆོག་གིས་བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོའི་རྒྱལ་དར་མཁའ་དབྱིངས་སུ་སྒྲེང་འཛུགས་གནང་སོང་།

དེ་ནས་བོད་དང་བོད་མིའི་རྩ་དོན་ཆེད་གཅེས་པའི་ལུས་སྲོག་ལོངས་སྤྱོད་དང་བཅས་པ་བློས་གཏོང་གནང་བའི་རྒྱལ་གཅེས་པ་ཕོ་མོ་རྣམས་ཀྱི་བཀའ་དྲིན་རྗེས་དྲན་དང་། མྱ་ངན་གུས་འདུད་སླད་ངག་བཅད་སྐར་མ་གཅིག་རིང་ཞུས་གྲུབ་བསྟུན་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པས་རྔ་རོལ་དང་བཅས་གསུམ་བཅུའི་དྲན་གླུ་བླངས་སོང་། དེའི་རྗེས་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་དཔལ་ལྡན་སྲིད་སྐྱོང་སྤེན་པ་ཚེ་རིང་མཆོག་གིས་བཀའ་ཤག་གི་གསུང་བཤད་དང་དཔལ་ལྡན་བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ཚོགས་གཙོ་མཁན་པོ་བསོད་ནམས་བསྟན་འཕེལ་མཆོག་གིས་བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་གསུང་བཤད་གནང་སོང་།

ཐོག་མར། སྲིད་སྐྱོང་སྤེན་པ་ཚེ་རིང་མཆོག་གིས་བཀའ་ཤག་གི་གསུང་བཤད་སྒྲོག་སྦྱང་གནང་དོན། དེ་རིང་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ལོར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སར་ཆོལ་གསུམ་བོད་མི་ཚོས་བོད་འབྱོར་རྒྱ་དམག་གི་རྩུབ་སྤྱོད་ལ་ངོ་རྒོལ་གྱི་ལས་འགུལ་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བ་སྤེལ་ཏེ་མི་ལོ་ ༦༥ འཁོར་བའི་དུས་དྲན་གྱི་ཉིན་མོ་ཡིན་ལ། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧ ནས་ལོ་གསུམ་བསྟུད་མར་ལྷ་སར་ཞི་རྒོལ་བྱུང་བར་ ༡༩༨༩ ཟླ་ ༣ ཚེས་ ༥ ཉིན་རྒྱ་གཞུང་གིས་དྲག་པོའི་ཁྲིམས་གཞི་བསྡམས་ཏེ་མི་ལོ་ ༣༥ ལྷག་འགྲོ་གི་ཡོད་པ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ལོར་བོད་ས་ཁྱོན་ཡོངས་སུ་ས་བྱི་ཞི་རྒོལ་ཆེན་མོ་བྱུང་ནས་ལོ་ངོ་ ༡༦ འཁོར་བའི་དུས་ཚིགས་ཀྱང་ཡིན་ལ། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༩ ལོ་ནས་བཟུང་ད་བར་བོད་རང་དབང་ཆེད་རང་ལུས་མེར་སྲེག་གཏོང་མཁན་ ༡༥༧ ཤེས་ཚོར་བྱུང་ཡོད་པ་བཅས། རྒྱ་གཞུང་གི་དབང་ཤེད་དྲག་གནོན་འོག་ལུས་སྲོག་ཤོར་བའི་དཔའ་བོ་དཔའ་མོ་རྣམས་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་སྒོ་ནས་མཆོག་གསུམ་རྒྱལ་བ་རྒྱ་མཚོར་བསྔོ་སྨོན་གསོལ་འདེབས་དང༌། ད་ལྟའང་རྒྱ་གཞུང་གི་བཙན་འོག་ཏུ་མནར་གཅོད་མྱོང་བཞིན་པའི་སྤུན་ཟླ་རྣམས་ལ་གདུང་སེམས་མཉམ་བསྐྱེད་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།

དེ་ཡང་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་བཙན་འཛུལ་བྱས་པའི་ལོ་ངོ་བདུན་ཅུ་ལྷག་གི་རིང་བོད་མི་རིགས་རྩ་མེད་གཏོང་བའི་སྲིད་ཇུས་རྒྱུན་མཐུད་སྤེལ་མུས་ཐོག ཉེ་བའི་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་ལྷག་གི་རིང་། རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་ས་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་དང་འབྲོག་སྡེ་བར་གྱི་གཞི་རིམ་སྒྲིག་འཛུགས་རྒྱ་བསྐྱེད་དང་། གཞི་རྒྱ་ཆེན་པོའི་སྒོ་ནས་བོད་ནང་ཁུལ་དང་བོད་ཕྱིར་མི་འབོར་གཞིས་སྤོ། ལས་བྱེད་ཁྲི་ཕྲག་དུ་མ་ལས་གྲུབ་པའི་ལས་དོན་རུ་ཁག་ཆེད་གཏོང་གིས་བོད་མིའི་འགྲོ་འདུག་ཉལ་འཆག་ལ་སྟངས་འཛིན། དྲ་མིག་ཅན་གྱི་འཛིན་སྐྱོང་ལ་བརྟེན་ནས་གྲོང་ཚོ་རི་ཀླུང་དང་མིའི་འགྲོ་འོང་བཅས་པར་ཉིན་མཚན་ལྟ་བཤེར་དང་། བོད་མི་ནང་ཁུལ་ཕན་ཚུན་སོ་ལྟ་བྱ་ར་བཙན་འགེལ་བྱེད་པ་མ་ཟད། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ངོ་བོ་དོར་ཏེ་”ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་གཅིག་མཐུན་འདུས་གྲུབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་བརྟན་འཛུགས་”དགོས་པ་དང་། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་སྦྱོང་སྤྱོད་མི་ཆོག་པར་”རྒྱའི་སྐད་ཡིག་ (རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་སྤྱོད་སྐད་ཡིག་) ཁྱབ་གདལ་”གཏོང་དགོས་པ་དང་། ནང་པའི་བཀའ་བསྟན་དམར་པོའི་ལྟ་གྲུབ་དང་འཚམས་པར་འགྲེལ་བཤད་གསར་རྩོམ་དང་། ཆོས་ཁྲིམས་དང་འདུལ་ཁྲིམས་ལ་བཟོ་བཅོས་བྱས་ཏེ་”བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་”དགོས་ཚུལ་དང་། རྒྱལ་གཅེས་ཆོས་གཅེས་ཀྱི་སློབ་གསོ་”ཟེར་བ་ཁྱིམ་ཚང་རེ་རེ་དང་མི་རེ་ངོ་རེར་སྤེལ་དགོས་ལུགས་བསྒྲགས་ཏེ། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ངོ་བོ་དང་། དེ་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་ཆོས་རིག་དང་སྐད་ཡིག་རྩ་མེད་གཏོང་བའི་སྲིད་ཇུས་ཚ་ཚ་འུར་འུར་སྤེལ་བཞིན་པའི་སྐོར་བཀའ་ཤག་གི་གཏམ་བཤད་སྔ་རྗེས་སུ་རོབ་ཙམ་ཞུས་ཟིན་པ་ལྟར་དང་། ཉེ་ལམ་ནས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་རྩ་ཁྲིམས་དང་། མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་གི་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་ལྟ་གྲུབ་ལ་འགྲེལ་ལོག་གམ་ལྟོས་མེད་ཀྱི་སྒོ་ནས་འགལ་ཟླའི་ཁྲིམས་སྲོལ་དང་སྲིད་ཇུས་ཡིག་ཆ་འདྲ་མིན་ཞིག་གཏན་འབེབས་འགྲེམས་སྒྲོགས་བྱེད་བཞིན་འདུག་པས། ཐེངས་འདིར་རྒྱ་གཞུང་གིས་ཁྲིམས་ཡིག་བསྐྱར་བཅོས་བརྒྱུད་ནས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་རྩ་མེད་གཏོང་བཞིན་པའི་སྲིད་ཇུས་ཁག་སྙིང་བསྡུས་སུ་བརྗོད་འདོད་བྱུང་། ཅེས་སོགས་གསུངས་སོང་།

དེའི་རྗེས། བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ཚོགས་གཙོ་མཁན་པོ་བསོད་ནམས་བསྟན་འཕེལ་མཆོག་གིས་བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་གསུང་བཤད་སྒྲོག་སྦྱང་གནང་དོན། རྒྱ་ནག་དམར་གཞུང་གིས་བོད་ནང་བཙན་འཛུལ་བྱས་ནས་ད་བར་མི་ལོ་ ༧༠ ལྷག་འགྲོ་བཞིན་པའི་རིང་བོད་མི་ས་ཡ་བརྒལ་བ་དུས་མིན་རྐྱེན་འདས་སུ་བཏང་བ་དང་། དགོན་པ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་རྩ་གཏོར། བོད་ཀྱི་སྣོད་བཅུད་རྣམས་གཏོར་བཅོམ་བྱེད་བཞིན་པ་མ་ཟད། བོད་མིའི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་། སྐད་ཡིག་སོགས་རྩ་མེད་གཏོང་རྒྱུའི་ངན་བྱུས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པ་བཤམས་ཏེ། བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདག་པོ་བོད་མི་རྣམས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་འགྲོ་བ་མིའི་རང་དབང་ཚུན་བཙན་འཕྲོག་བྱས་ཏེ་གདུག་རྩུབ་ཅན་གྱི་སྲིད་བྱུས་འོག་བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་དམྱལ་བ་མི་ཡུལ་དུ་སླེབས་པ་ལྟ་བུའི་སྡུག་སྦྱོང་ཚད་མེད་མྱངས་དང་མྱོང་བཞིན་པའི་གནས་སྟངས་ཆེས་ཛ་དྲག་ཐོག་གནས་ཡོད་པའི་བདེན་དཔང་ནི། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ལོར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་ས་གཙོ་བོར་གྱུར་བའི་བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་གྱི་ནང་ས་བྱི་ཞི་རྒོལ་ཆེན་མོའི་ལས་འགུལ་སྤེལ་བར་རྒྱ་དམར་གྱི་དྲག་པོའི་དམག་དཔུང་གིས་གོ་མཚོན་བེད་སྤྱོད་བཏང་སྟེ་རྡུང་རྡེག་ཚབས་ཆེ་བཏང་རྐྱེན་བོད་མི་སེར་སྐྱ་ཕོ་མོ་མང་པོའི་སྐུ་སྲོག་ཤོར་ཡོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་རྒྱ་ནག་དམར་གཞུང་གི་གདུག་རྩུབ་ཅན་གྱི་སྲིད་བྱུས་འོག་བཟོད་བསྲན་ཐུབ་ཐབས་བྲལ་ཏེ་བོད་མི་རྣམས་འ་ཆད་འུ་ཐུག་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༩ ནས་ད་བར་ཤེས་རྟོགས་ར་འཕྲོད་གསལ་པོ་བྱུང་བ་བོད་མི་གྲངས་ ༡༥༧ གྱིས་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གཏོང་དགོས་བྱུང་ཡོད་ནའང་། རྒྱ་ནག་གི་འགོ་ཁྲིད་ཚོས་བོད་མིའི་བདེ་སྡུག་ལ་བསམ་ཞིབ་བྱ་རྒྱུ་ལས་ལྡོག་སྟེ། གདུག་རྩུབ་ཆེ་བའི་ནོར་འཁྲུལ་ཅན་གྱི་སྲིད་བྱུས་དེ་དག་དམ་འཛིན་ཆེ་རུ་གཏོང་བཞིན་པ་མ་ཟད། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ཡར་རྒྱས་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཡིན་ཚུལ་གྱིས་བོད་ནང་ཡར་རྒྱས་དང་བདེ་སྐྱིད་ཡོད་ལུགས་རྫུན་གཏམ་ཁོ་ན་ཁྱབ་སྤེལ་བྱས་ཏེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་གཞུང་དང་མི་མང་རྣམས་མགོ་སྐོར་བསླུ་བྲིད་ཀྱིས་དངོས་ཡོད་ཛ་དྲག་གནས་སྟངས་སྦས་འགེབས་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

བོད་ས་ཁྱོན་ཡོངས་སུ་རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་དང་བརྟན་ལྷིང་གི་འབོད་སྒྲའི་འོག་ཆོལ་གསུམ་བོད་མི་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་ཏུ་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་དང་གོམས་གཤིས། ཁོར་ཡུག་བཅས་ལ་འགན་ཁུར་གནང་མཁན་བླ་སྤྲུལ་དགེ་བཤེས་དང་གྲྭ་བཙུན། རྩོམ་པ་པོ་དང་སྒྱུ་རྩལ་བ། ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་པ། དགེ་རྒན་སོགས་མང་པོ་འཛིན་བཟུང་བཙོན་བཅུག་དང་། རིགས་གཅིག་གར་སོང་ཆ་མེད་ཀྱིས་ལོ་དང་ཟླ་གྲངས་མང་པོར་ཕ་མ་སྤུན་མཆེད་རྣམས་ཀྱིས་གར་ཡོད་མ་ཤེས་པའི་གནས་སྟངས་བྱུང་ཡོད་པ་མ་ཟད། མཉམ་སྦྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་དམིགས་བསལ་རྟོག་ཞིབ་པས་བོད་ཀྱི་བྱིས་པ་ས་ཡ་གཅིག་ལྷག་ཙམ་སོ་སོའི་ཕ་མ་དང་ཁ་བཀྲལ་ནས་གཏན་འཇགས་སློབ་གྲྭར་སྡེབ་བཅུག་གིས་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་སྐད་ཡིག་སློབ་སྦྱོང་དང་བཀོལ་སྤྱོད་བཀག་སྡོམ་བཅས་བྱས་པ་བརྒྱུད། མི་རིགས་གཅིག་དང་། རིག་གནས་གཅིག ཆོས་ལུགས་གཅིག སྐད་ཡིག་གཅིག་གི་སྲིད་བྱུས་མངོོན་གསལ་གྱི་ཐོག་ནས་བོད་མིར་བཙན་འགེལ་དང་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་མ་ཟད། བོད་མིར་བཙན་ཤེད་ཀྱིས་འདོད་མོས་མེད་པར་བོད་ཀྱི་ན་ཆུང་བྱིས་པ་ཚུན་གྱི་རིགས་རྫས་བསྡུ་ལེན་གྱི་ལས་འགུལ་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བ་སྤེལ་བཞིན་ཡོད། ཅེས་སོགས་གསུངས་སོང་།

དེ་ནས། དམིགས་བསལ་སྐུ་མགྲོན་ཨོ་སྟྲེ་ལི་ཡའི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་ལྕམ་སྐུ་དི་བུ་ར་ཨོ་ནིལ་ (Deborah Mary O’Neill) ལགས། ཨོ་སུ་ཀྲི་ལི་ཡའི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་སྐུ་ཞབས་མ་ཧི་ཀལ་མེག་ཀོར་མེག་ (Michael McCormack) ལགས། ཨོ་སུ་ཀྲི་ལི་ཡའི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་སྐུ་ཞབས་ཊེ་ཝིཊ་ཨི་སི་མིཊ་ (David Smith) ལགས། ཨོ་སུ་ཀྲི་ལི་ཡའི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་སྐུ་ཞབས་ཊིན་ཨི་སི་མིཊ་ (Dean Anthony Smith) ལགས་བཅས་ཀྱིས་གསུང་བཤད་གནང་།དེ་ནས་སྐུ་མགྲོན་གཙོ་བོ་ཇར་མ་ནི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་སྐུ་ཞབས་མེ་ཀལ་བྷ་རན་ཌི་ (Michael Karl Brand) མཆོག་གིས་གསུང་བཤད་གནང་སོང་།